တရုတ္နဲ႔ ဂ်ပန္ေတြ စိတ္၀င္စားေနတဲ့ သဲမ်ားအေၾကာင္း သိထားသင့္သမွ်။

ဒီတေလာ သတင္းမွာ ေတြ႔ေနရတာက ရခိုင္ျပည္နယ္က အနက္ေရာင္ သဲမ်ားကို တရုတ္ျပည္က စိတ္၀င္ၿပီး လာေရာက္ စမ္းသပ္မႈ ေတြ ျပဳလုပ္ေနတယ္ ဆုိတာပါပဲ။ ျမန္မာျပည္သူ အမ်ားစုကေတာ့ အဲဒီ အနက္ေရာင္သဲေတြက ဘာလဲ၊ ဘယ္မွာ သြားသံုးမွာလဲ၊ ဘာတန္ဖိုးရွိလဲ ဆိုတာ သိၾကအံုးမယ္လို႔ မထင္ပါ။ စာေရးသူ ကိုယ္တိုင္လည္း အဲဒီ သဲေတြကို မျမင္ဘူး အေၾကာင္းလဲမသိပါ။ အေရးႀကီးတယ္ သိထားသင့္တယ္ ယူဆလို႔ ရွာေဖြမိသေလာက္ကို ေ၀မွ်ေပးလိုက္ပါတယ္။ တစ္ခုေတာ့ ႀကိဳတင္စကားခံ ပါရေစ။ စာေရးသူက အဲဒီ အနက္ေရာင္သဲ ေတြဟာ rare earth နဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္၊ အဲဒီထဲမွာ rare earth ပါ၀င္မယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။

ဖတ္မိရတဲ့သတင္း အခ်က္အလက္ အတိုင္းအတာေၾကာင့္ အတိအက် rare earth ဟုတ္မဟုတ္ မေသခ်ာေပမဲ့လည္း စာဖတ္ သူမ်ား အေနနဲ႔ ဗဟုသုတတခု ရသြားမွာေတာ့ ယံုၾကည္ပါတယ္။ အဆိုပါ အနက္ေရာင္သဲမ်ား က အဂၤလိပ္လိုေတာ့ rare earth လို႔ ေခၚပါတယ္။ တိုက္ရိုက္ျပန္ရင္ ရွားပါးတဲ့ေျမ ေပါ့၊ ဒါေပမဲ့ အဲဒီပစၥည္းက ရွားလည္းမရွားပါး ေျမႀကီးလည္း မဟုတ္ပါဘူး။ rare earth ဆိုတာက ၿဒပ္စင္ေပါင္း ၁၇ မ်ိဳး ပါ၀င္တဲ့ သတၱဳၿဒပ္ အမ်ိဳးအစားေတြကို ေခၚပါတယ္။ အဲဒါေတြက scandium (Sc-21), yttrium (Y-39), lanthanum (La-57), cerium (Ce-58), praseodymium (Pr-59), neodymium (Nd-60), promethium (Pm-61), samarium (Sm-62), europium (Eu-63), gadolinium (Gd-64), terbium (Tb-65), dysprosium (Dy-66), holmium (Ho-67), erbium (Er-68), thulium (Tm-69), ytterbium (Yb-70), and luteium (Lu-71) တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ သတၱဳေတြကို တခ်ိဳ႕က the silent heroes of modern technolog လို႔ တင္စားၾကပါတယ္။

Rare earth ဟာ မရွားပါးေပမဲ့ အဲဒီ ၿဒပ္စင္သတၱဳေတြက တမ်ိဳးတည္းသီးျခား ေတြ႔ရဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ဆိုေတာ့ တူးေဖာ္ရတဲ့ ေျမႀကီး သို႔မဟုတ္ အနက္ေရာင္သဲမ်ားမွာ အထက္ပါ သတၱဳေတြ ေရာေႏွာပါ၀င္ေနမွာ ျဖစ္ၿပီး ပါ၀င္တဲ့ သတၱဳတစ္ခုစီရဲ႕ အခ်ိဳး အစားရာခိုင္ႏႈန္း မတူညီဘဲ ရွိတတ္ပါတယ္။ မရွားပါးေပမဲ့ အဲဒီေရာစပ္ေနတဲ့ rare earth ထဲမွာ ပါ၀င္ေနတဲ့ ၿဒပ္သတၱဳ တစ္ခုခ်င္းကို သန္႔စင္ခဲြထုတ္ဖို႔က အႏၱရာယ္မ်ား၊ ခက္ခဲလြန္းၿပီး စီးပြားျဖစ္ပမာဏရဖို႔ မလြယ္ကူဖူးလို႔ သိရပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ ေန႔စဥ္ထိေတြ႔ သံုးစြဲေနတဲ့ အရာမ်ားစြာမွာ rare earth သတၱဳတမ်ိဳးမ်ိဳး ေသခ်ာေပါက္ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ တီဗီ၊ ကြန္ျပဴတာ၊ ေရနံတူးစက္၊ ေသးငယ္တဲ့ အီလက္ထရြန္းနက္ အစိတ္အပိုင္းမ်ား၊ ေမာ္ေတာ္ကား၊ Hybrid ကား၊ အလင္းဖန္မွ်င္ႀကိဳး၊ စစ္လက္နက္ ကိရိယာမ်ား၊ ႏုဴကလီယား ဓာတ္ေပါင္းဖို နဲ႔ အာကာသယာဥ္ ကိုယ္ထည္ေတြမွာ အဲဒီသတၱဳ တမ်ိဳးမဟုတ္တမ်ိဳး ထည့္သြင္း အသံုးျပဳထားပါတယ္။

ဥပမာျပရရင္ Neodyumium သတၱဳကို ေသးငယ္တဲ့ အီလက္ထရြန္းႏွစ္ အစိတ္အပိုင္း ျဖစ္တဲ့ ကြန္ျပဴတာ hard disk, နားက်ပ္၊ စပီကာ၊ တာဘိုင္၊ ေရနံတူးေဖာ္တဲ့ လြန္ပူ နဲ႔ သံလိုက္ဓာတ္ သံုးရတဲ့ ေနရာတိုင္းလိုလိုမွာ ထည့္သံုးထားပါတယ္။ Neodyumium ကို ေသးငယ္ေပါ့ပါးၿပီး အလြန္မာေက်ာတဲ့ ကိရိယာအစိတ္အပိုင္းေတြမွာ အဓိက သံုးရပါတယ္။ Erbium သတၱဳကို ေနကာမ်က္မွန္၊ အလွဆင္ပန္းအိုး၊ ေလဆာခဲြစိပ္မႈ နဲ႔ သတင္းအခ်က္အလက္ လ်င္ျမန္စြာစီးဆင္းေစတဲ့ အလင္းဖန္မွ်င္ႀကိဳးေတြမွာ မရွိမျဖစ္ သံုးရပါတယ္။ Europium သတၱဳကို တီဗီဖန္သားျပင္၊ LED မီးလံုး ေတြ နဲ႔ ႏူကလီးယား ဓာတ္ေပါင္းဖို မွာ အသံုးျပဳပါတယ္။ Hybrid ကား (ဆီနဲ႔ ဘက္ထရီ ႏွစ္မ်ိဳးသံုး) ေမာင္းေနတဲ့ ကားပိုင္ရွင္ေတြကိုယ္တိုင္ rare earth ကို သူတို႔ေန႔စဥ္ သံုးေနရတယ္ဆိုတာ မသိၾကပါဘူး။ တိုယိုတာ Prius Hybrid ကားတိုင္းမွာ Lanthanum ၁၀ ေပါင္ ထည့္သံုးထားပါတယ္။ ဟိုင္းဘရစ္ကားမွာပါတဲ့ ဘက္ထရီအမ်ိဳးအစား "nickel-metal hydride" က Lanthanum သတၱဳကို သံုးထားတာပါ။ "ကမာၻ႔အႀကီးဆံုး ျဖစ္တဲ့ တိုယို တာကားရဲ႕ ထုတ္လုပ္မႈႏႈန္းမွာ Prius ဟိုင္းဘရစ္ကား က ၈ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ အျခား ဟုိင္းဘရစ္ကားေတြရယ္၊တရုတ္ျပည္မွာ သံုးေနတဲ့ ဘက္ထရီကားငယ္ေလးေတြ အားလံုးေပါင္းလိုက္ရင္ လိုအပ္မယ့္ Lanthanum က ေစ်းကြက္မွာ လံုေလာက္စြာမရွိပါဘူး" လို႔ rare earth ကၽြမ္းက်င္ပညာရွင္ Jack Lifton က ဆိုပါတယ္။

ဒါ့အျပင္ တိုယိုတာကားကုမၸဏီ က lanthanum တူးေဖာ္ထုတ္လုပ္ေရးမွာ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံေနတဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ ကားကုမၸဏီျဖစ္ေၾကာင္းလည္း သိရပါတယ္။ အခ်က္အလက္မ်ားအရ ကမာၻေပၚမွာ တရုတ္ျပည္ က rare earth ပမာဏ အမ်ားဆံုး ပိုင္ဆိုင္ထားၿပီး ျပည္တြင္း စက္မႈ လုပ္ငန္း မ်ားမွာ အသံုးျပဳဖို႔ လံုေလာက္ေအာင္ဆိုၿပီး ၂၀၁၀ ခုႏွစ္မွာ ျပည္ပသို႔ တင္ပို႔ေရာင္းခ်မႈကို ကန္႔သတ္လိုက္ပါတယ္။ အဲဒီ သတင္း ေၾကာင့္ rare earth ေစ်းႏံႈးမ်ား ခုန္တက္သြားခဲ့ပါတယ္။ rare earth ရဲ႕ ေစ်းႏႈန္းကေတာ့ ေစ်းကြက္မွာရွိတဲ့ ပမာဏ နဲ႔ ၀ယ္လို အားေပၚ မူတည္ၿပီး ေျပာင္းလဲေနတတ္ပါတယ္။ ဒီဇင္ဘာလ ၂၀ ရက္၊ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ HEFA ရဲ႕ ေစ်းႏႈန္းအရ ၁ ကီလိုဂရမ္ ေစ်းကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ Scandium metal - အေမရိကန္ ေဒၚလာ ၁၅၀၀၀ (၁ ကီလိုေစ်း)၊ Terbium metal - ၂၅၀၀၊ Neodymium metal - ၁၁၅၊ Lanthanum metal - ၂၈၊ Europium Oxide - ၂၁၅၀၊ Dysprosium Oxide - ၉၇၅၊ Erbium metal - ၂၇၅၊ Cerium metal - ၂၅ ေဒၚလာ ....။

ျမန္မာျပည္က အဖိုးတန္ၾကြယ္၀တဲ့ သံယံဇာတေတြကို ျပည္သူေတြ မသိရွိရဘဲ ျပင္ပတိုင္းျပည္ေတြက ေပါေခ်ာင္ေကာင္းနဲ႔ တိတ္ဆိတ္စြာ သယ္ထုတ္သြားခဲ့တာ တိုင္းျပည္အတြက္ ျပည္သူေတြအတြက္ အလြန္ႏွစ္နာလွပါတယ္။ မိမိတိုင္းျပည္က ေငြေၾကး အရ နည္းပညာအရ ကိုယ္တိုင္ တူးေဖာ္ထုတ္လုပ္ႏိုင္ျခင္း မရွိလို႔ ႏိုင္ငံျခား ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံသူမ်ား ကို ဖိတ္ေခၚရတယ္ ဆိုရင္လည္း ျပည္သူေတြရဲ႕ အက်ိဳးစီးပြားကို ပထမဦးစားေပး ထည့္သြင္းစဥ္းစား ရပါမယ္။ သတၱဳသြင္း တူးေဖာ္ခြင့္ျပဳမယ့္ ေနရာေဒသတ၀ိုက္ရဲ႕ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ၊ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူလူထုမ်ား ရဲ႕ က်န္းမာေရး အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ၊ ေဘးထြက္ စြန္႔ပစ္ပစၥည္းမ်ား စီမံထိန္းသိမ္းမႈ စတာေတြကို ဦးစြာ စမ္းသပ္ေလ့လာရပါမယ္။

ထို႔အျပင္ တူးေဖာ္မယ့္ ေနရာေဒသတ၀ိုက္မွာ ေနထိုင္ၾကတဲ့ ျပည္သူေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြးၿပီး သူတို႔ရဲ႕သေဘာထင္ျမင္ခ်က္ကို ထည့္သြင္းစဥ္းစား ရပါမယ္။ ေနာက္ဆံုးမွ ခြင့္ျပဳခ်က္ေပးသင့္ မေပးသင့္ကို ဆံုးျဖတ္ရပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံျခားမွလာေရာက္ ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံသူေတြကို ေၾကးနီ၊ ေရႊ၊ ေရနံ၊ ဂက္စ္ စတဲ့ သတၱဳတြင္းမ်ားမွာ တူးေဖာ္ခြင့္ ေပးထားေပမယ့္ အေခ်ာင္ေရာပါသြားႏိုင္တဲ့ (တနည္း) ခိုးထုတ္သြားမယ့္ အဆိုပါ အနက္ေရာင္သဲ ေခၚ rare earth အေၾကာင္းကို ျမန္မာျပည္သူေတြ ဂရုစိုက္ သိထားသင့္ေၾကာင္း ေရးသားလိုက္ပါတယ္။

ေမာင္ကံခၽြန္။

Credit: KDN

====================

Periodic Table မွာေတာ႔ Rare Earth Elements ေတြကေတာ႔ Lanthanoids နဲ႔ Actinoids series ထဲမွာပဲပါ၀င္ျပီး သူတို႔ေတြကို သဘာ၀မွာေတာ႔ ကမၻာ့အေပၚယံလႊာမွာ ေျမာက္မ်ားစြာ ေတြ႔ရွိႏိုင္ေပမယ္႔လည္း အျခားေသာ ျဒပ္စင္ေတြလည္း ေပါင္းစပ္ပါ၀င္ေနတာမို႔ ဆန္းသက္တစ္နည္းအရ ခြဲထုတ္ႏိုင္မွသာ အဆင္ေျပပါတယ္ ... Rare Earth Elements ကိုေတာ႔ ျမန္မာလို ျမန္မာမႈျပဳရင္ ရွားပါးတဲ႔ေျမအစား 'ေျမရွားျဒပ္စင္" ဆို အဆင္ေျပလြယ္ကူမွာပါ ... အထက္ကေျပာသလို ... သဘာ၀မွာေတာ႔ အေရာအေႏွာမ်ားစြာအေနနဲ႔ပါ၀င္ေနတာမို႔ သီးသန္႔ခြဲထုတ္မွသာလွ်င္ ... အနည္းငယ္ေလာက္ရရွိလာႏိုင္တာမို႔ ( ဥပမာ = ယူေရနီယမ္) ေျမရွားလို႔ အမည္မွည္႔ေခၚရျခင္းပါပဲ။ ဒါနဲ႔ ပတ္သတ္ျပီး အနည္းအက်ဥ္းကို ... muctr.com ကေန အနည္းငယ္ ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္ ....

Rare Earth Elements

ျဒပ္စင္အလွည့္က်ဇယား (Periodic Table) ရွိ ေျမရွားျဒပ္စင္မ်ား (Rare Earth Elements) အုပ္စုတြင္ လန္သန္နမ္ႏွင့္ ဆင္တူေသာ ျဒပ္စင္မ်ား (Lanthanides) အုပ္စုမွ ျဒပ္စင္ ၁၅ ခုအျပင္ စကန္ဒီယမ္ Sc (Scandium) ႏွင့္ အီထရီယမ္ Y (Yttrium) စုစုေပါင္း ျဒပ္စင္ ၁၇ ခု ပါရွိသည္။ စကန္ဒီယမ္ Sc (Scandium) ႏွင့္ အီထရီယမ္ Y (Yttrium) တုိ႔သည္ လန္သန္နမ္ႏွင့္ ဆင္တူေသာ ျဒပ္စင္မ်ား (Lanthanides) အရုိင္းတံုးမ်ားတြင္ တြဲဖက္၍ ပါ၀င္ေနတတ္ၿပီး ဓာတ္ဂုဏ္သတၱိမ်ားသည္လည္း ဆင္တူမႈရွိေနေသာေၾကာင့္ ၎ ျဒပ္စင္ ၂ ခုကိုလည္း ေျမရွားျဒပ္စင္မ်ား (Rare Earth Elements) အုပ္စုတြင္ ထည့္သြင္းထားျခင္းျဖစ္သည္။ ေျမရွား ျဒပ္စင္မ်ား အားလံုးကုိ ျဒပ္စင္အလွည့္က်ဇယား (Periodic Table)၏ ေဒါင္လိုက္ အစု အမွတ္စဥ္-၃ ေအာက္ရွိ အလ်ားလုိက္ အုပ္စု အမွတ္စဥ္ ၆ တြင္ ပါ၀င္ပါသည္။

၎တုိ႔ ေျမရွားျဒပ္စင္မ်ားဟု ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲထားေသာ္လည္း ေရဒီယုိသတၱိၾကြ ပရုိမက္ေတနီယမ္ Pm (Promethium) မွလြဲ၍ အျခားေသာ ေျမရွားျဒပ္စင္မ်ားသည္ ကမၻာ့အေပၚယံလႊာတြင္ ေျမာက္မ်ားစြာ တည္ရွိေနသည္။ ၎တို႔ထဲတြင္ ဆယ္ရီယမ္ Ce (Cerium) သည္ ၂၅ ခုေျမွာက္ အေပါမ်ားဆံုးျဖစ္ၿပီး ေၾကးနီ Cu (Copper) ကဲ့သို႔ပင္ အပံုတစ္သန္းလွ်င္ ၆၈ပံု (68 ppm) တည္ရွိေနသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ေျမရွားျဒပ္စင္မ်ားသည္ ျဒပ္စင္ ျဒပ္စင္ အမ်ိဳးအစား ေျမာက္မ်ားစြာပါ၀င္လွ်က္ ပမာဏ အနည္းငယ္စီျဖင့္သာ ပ်ံ႕ႏွံ႔စြာ ေတြ႔ရွိရသည္။ ပထမဆံုး ေတြ႔ရွိခဲ့သည့္ သတၱဳရုိင္းတံုးျဖစ္သည့္ ဂါဒိုလင္ႏိုက္ (Gadolinite) တြင္ ဆယ္ရီယမ္ Ce၊ အီထရီယမ္ Y၊ သံ Fe၊ ဆီလီကြန္ Si ႏွင့္ အျခားေသာ ျဒပ္စင္မ်ား ပါ၀င္ေနသည္။ ၎သတၱဳရုိင္းတံုးကို ဆီဒင္ႏုိင္ငံ (Sweden) အီတာဘိုင္ရြာ (Ytterby Village) ရွိ သတၱဳတြင္းမွ ထုတ္ေဖာ္ရရွိခဲ့သည္။ ေျမာက္မ်ားစြာေသာ ေျမရွားသတၱဳ ျဒပ္စင္မ်ား၏ အမည္မ်ားကို ၎တုိ႔ စတင္ေတြ႔ရွိခဲ့ရာ ေနရာေဒသကို အစြဲျပဳ၍ ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲထားသည္။ တရုတ္ႏုိင္ငံသည္ ေျမရွားျဒပ္စင္မ်ားကို ကမၻာေပၚတြင္ အမ်ားဆံုး ထုတ္ယူေသာႏုိင္ငံျဖစ္သည္။ တရုတ္ႏုိင္ငံသည္ တစ္ကမၻာလံုးတြင္ တည္ရွိေနေသာ ေျမရွားျဒပ္စင္ ပမာဏ၏ ၃၇% သာပိုင္ဆုိင္ထားေသာ္လည္း ၎ထုတ္ယူမႈ ပမာဏမွာ တစ္ကမၻာလံုး အတုိင္းအတာျဖင့္ လုိအပ္ခ်က္၏ ၉၇% ေက်ာ္ ထိ ထုတ္ယူသံုးစြဲလ်က္ရွိသည္။ တရုတ္ႏုိင္ငံၿပီးလွ်င္ ထုတ္ယူမႈ မ်ားေသာ ႏုိင္ငံမ်ားမွာ ဘရာဇီး၊ မေလးရွား ႏွင့္ အိႏၵိယႏုိင္ငံတုိ႔ျဖစ္သည္။ ရုရွား၊ ကာဇက္စတန္၊ ကာဂ်စ္စတန္ ႏွင့္ ထုိင္းႏုိင္ငံတုိ႔တြင္လည္း ၎ျဒပ္စင္မ်ားကို ထုတ္ေဖာ္လွ်က္ရွိၾကသည္။ ၎ျဒပ္စင္မ်ား သန္႔စင္ရန္ အခ်ိဳ႕ေသာ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားကို အေမရိကန္၊ ဂ်ပန္၊ တရုတ္ ႏွင့္ ဥေရာပေနရာအေတာ္မ်ား တုိ႔တြင္ လုပ္ေဆာင္ၾကသည္။